Odrzucenie spadku po terminie – czy jest możliwe?
Spadkobierca, czyli osoba która, z mocy ustawy lub w wyniku spisanego testamentu nabyła spadek, nie ma obowiązku jego przyjęcia. W momencie śmierci spadkodawcy, spadkobierca ma obecnie sześć miesięcy od dnia, kiedy spadkobierca dowiedział się o powołaniu do spadku, na podjęcie decyzji o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Spadkobierca ma możliwość: przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) lub też spadek odrzucić. Podkreślić należy, iż brak złożenia oświadczenia przez spadkobiercę we wskazanym terminie, oznacza zgodę na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Odrzucenie spadku po terminie – czy jest możliwe?
W sytuacji niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie, istnieje możliwość złożenia wniosku do sądu o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku i jednocześnie o przyjęciu oświadczenia o odrzuceniu spadku, jeśli zachodzą przesłanki z art. 1019 kodeksu cywilnego. W przedmiotowym wniosku należy wskazać przyczyny opóźnienia oraz podjęcia decyzji o odrzuceniu spadku.
Spadkobierca ma możliwość uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia w terminie 6 miesięcy, jeżeli niedochowanie terminu zostało dokonane pod wpływem błędu lub groźby. W sytuacji spełnienia którejś z ww. przesłanek, spadkobierca ma możliwość uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu.
Uchylenie się od skutków prawnych wymaga złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku oraz zatwierdzenia powyższego oświadczenia przez Sąd.
Groźba pod wpływem, której złożono (lub nie złożono) oświadczenia musi być poważna i bezprawna. Błąd z kolei musi dotyczyć treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia o odrzuceniu spadku wygasa po upływie roku od chwili, w której spadkobierca błąd wykrył, lub od chwili kiedy ustał stan obawy.
Błąd co do prawa
Błąd, o którym stanowi art. 84 k.c., obejmuje także błąd co do prawa, tj. mylne wyobrażenie o skutkach prawnych wynikających ze złożonego oświadczenia woli. Wykładnia taka znajduje uzasadnienie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki SN: z dnia 24 października 1972 r., I CR 117/72, z dnia 12 października 2000 r., IV CKN 144/00 oraz z dnia 29 października 2010 r., I CSK 595/09).
Błąd to niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o treści czynności prawnej. Dokonanie oceny, czy oświadczenie woli zostało złożone pod wpływem "błędu co do prawa" obejmuje sfery wewnętrzne (wyobrażenia) podmiotu, który złożył to oświadczenie, pozostając w mylnym przekonaniu o skutkach tego oświadczenia w stosunku do skutków, które rzeczywiście ono spowodowało (np. błędne przeświadczenie spadkobiercy, iż termin na złożenie oświadczenie o odrzuceniu czy przyjęciu spadku jest dłuższy, niż 6 miesięcy). W świetle art. 84 k.c., składający oświadczenie woli może powołać się nawet na błąd przez siebie zawiniony.
Błąd co do wartości masy spadkowej
Spadkobiercy bardzo często nie posiadają wiedzy w zakresie wartości masy spadkowej, a zatem, czy w skład spadku wchodzą długi spadkodawcy.
Zgodnie z postanowieniem SN z 20.07.2020 r. (II CSK 100/19, LEX nr 3276264) zastosowanie art. 1019 § 2 KC w zw. z art. 84 § 2 KC może uzasadniać zarówno błąd co do faktu jak i co do prawa. Mylne wyobrażenie spadkobiercy o stanie spadku może odnosić się do samego istnienia długów spadkowych oraz ich wysokości może być potraktowane jako błąd w rozumieniu art. 84 § 2 KC, uzasadniający zastosowanie ochrony przewidzianej w art. 1019 § 2 KC w zw. z art. 84 § 2 KC, jednak aby błąd taki mógł zostać uznany za błąd istotny, należy wykazać, że spadkodawca nie miał wiedzy o długach spadkowych mimo powziętych przez niego odpowiednich, możliwych działań zmierzających do ustalenia rzeczywistego stanu spadku. Także błąd co do treści pouczeń sądu powinien wynikać ze szczególnych, niezawinionych przez spadkobierców okoliczności.
Właściwość sądu
Zgodnie z art. 628 k.p.c. właściwym w niniejszej sprawie będzie sąd spadku, czyli sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw. sądem spadku będzie sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.
Opłaty
Opłata od wniosku w niniejszej sprawie wynosi 100 zł tytułem opłaty sądowej oraz 100 zł tytułem opłaty za złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku.